جـراحـی سـرطـان مـری
مری لوله بلندی است بین ستون فقرات و جناغ که در انتهای حلق قرار دارد و معده را به حلق ارتباط می دهد و سرطان آن، پنجمین سرطان شایع در دنیاست که بیشتر در مردان رخ می‌دهد. متأسفانه به دلیل تشخیص دیر هنگام سرطان مری، اکثراً مرگ‌زا و کشنده است. سرطان مری به معنی سرطانی است که از سلول‌های مری منشأ گرفته باشد. cancer مری بسته به عامل ایجاد سرطان اصولاً دو نوع سرطان سلول‌های سنگفرشی مری (SCC) و یا آدنوکارسینوم مری است. سرطان سلول‌های سنگفرشی عمدتاً در قسمت فوقانی و میانی مری ایجاد می‌شود. آدنوکارسینوما غالباً در بافت غده‌ای در قسمت تحتانی مری (محل اتصال مری به معده) به وجود می‌آید. علایم و درمان این دو نوع سرطان مری مشابه می‌باشد.به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، سرطان مری عبارت است از رشد بافت سرطانی در مری که در آن سلول‌ها بدون کنترل شروع به تقسیم می‌کنند. سرطان‌هایی که در مری آغاز می‌شوند معمولاً در قسمت پایینی مری در جایی که مری در قفسه سینه طی مسیر می‌کند، رخ می‌دهند. سرطان مری در افراد بیشتر از ۵۰ سال و در هر دو جنس ایجاد می‌شود اما در مردان شایع‌تر است.
تومورهای مری دو نوع خوش‌خیم و بدخیم هستند. در شهرهای شمالی ایران به دلیل استفاده مکرر از غذاهای نمک‌دار برای تمام وعده‌های ناهار یا شام، استعداد و آمادگی بیشتر به سرطان مری وجود دارد.
انواع سرطان مری
سرطان مری بر دو نوع اصلی است.1-کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) : یکی از دو نوع مهم سرطان مری است. مصرف الکل و سیگار، نقش فوق العاده مؤثری در ایجاد این نوع سرطان ایفا می‌کند. سلول‌های بافت پوششی سنگفرشی مری در این حالت سرطانی می‌شوند. در سرتاسر دنیا این نوع سرطان ۸۰ درصد سرطان‌های مری را تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان مرحله طولانی‌‌تری از دوره درجا (این سیتو) را دارد. این نوع سرطان حدود ۲۰ درصد موارد از قسمت گردنی و سینه‌ای فوقانی، ۵۰ درصد از یک سوم میانی و ۳۰ درصد از یک سوم تحتانی مری منشأ می‌گیرد.
ابتدا ضایعات ضخیم شده پلاک مانندی ظهور پیدا کرده که پس از ماه‌ها تا سال‌ها به یکی از سه شکل زیر در می‌آیند.
✔️ توده‌های پولیپ مانند برجسته به داخل مجرای مری که در بیشتر موارد باعث گرفتگی مجرا می‌شوند.
✔️ زخم‌های بدخیم که گسترش عمقی یافته و گاهی به داخل مجاری تنفسی، سرخرگ آئورت یا دیگر مکان‌ها نفوذ و تهاجم می‌یابند.
✔️ بدخیمی‌های منتشر شده که سبب ضخیم شدن، سفتی دیواره و باریک شدن مجرای مری خواهند شد.
2-آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma) : این نوع سرطان مری نیز در سال‌های اخیر رشد زیادی در جوامع غربی داشته است. در ایالات متحده افزایش بسیار زیاد (سه تا پنج برابر در ۴۰ سال اخیر) شیوع این شکل از بدخیمی، باعث پیشی گرفتن آن از نوع اول شده است. آدنوکارسینوم برخلاف کارسینوم سلول سنگفرشی معمولاً در یک سوم انتهای مری واقع می‌شوند. بیماری مری بار (Barrett Esophagus) که در آن مخاط سنگفرشی طبیعی انتهای تحتانی مری با مخاط استوانه‌ای حاوی سلول‌های ترشحی (مشابه بافت روده) جایگزین شده‌اند، مهم‌ترین عامل بروز این نوع سرطان مری است.
مراحل سرطان مری
سرطان مری چهار مرحله دارد.در مرحله یک سرطان تنها در قسمت سطحی مخاط مری دیده می‌شود. در مرحله دو سرطان به قسمت‌های عمقی‌تر و یا عقده‌های لنفی اطراف مری نفوذ کرده است. در مرحله سه سرطان به عمقی‌ترین نقاط دیواره مری نفوذ کرده است و عقده‌های لنفی و بافت‌های اطراف را مورد حمله قرار داده است. در مرحله چهار سرطان به دیگر نقاط بدن دست اندازی کرده است. کبد، استخوان‌ها، ریه‌ها و مغز شایع‌ترین محل دست اندازی سرطان مری هستند.
علائم شایع
متأسفانه در ابتدا، بیمار علامتی ندارد اما در مراحل پیشرفته، بیمار دچار دیسفاژی (اختلال در بلع) می‌شود. دشواری بلع زمانی بروز می‌کند که تقریباً ۷۵ درصد قطر طبیعی مری اشغال شده باشد که ابتدا در مورد غذاهای جامد است اما به تدریج حتی نوشیدن مایعات دشوار می‌شود. کاهش وزن، احساس توده و برجستگی در گلو و بلع دردناک ممکن است با پیشرفت بیماری دیده شوند. رگورژیتاسیون (بالا آمدن غذای هضم شده بدون زور و فشار) غذای هضم نشده همراه با تنفس بد بو، سکسکه که ممکن است با استفراغ و پنومونی آسپیراتیو (التهاب لایه‌های ریه) همراه باشد، از دیگر علائم این بیماری هستند. در صورتی که سرطان به خارج از مری انتشار یابد اغلب نخست به غدد لنفاوی می‌رود و در مراحل بعدی به کبد، ریه‌ها، مغز و استخوان‌ها گسترش می‌یابد. پیش آگهی سرطان مری در مراحل پیشرفته وخیم است. این بیماری در ایران به خصوص استان گلستان شایع است.به طور خلاصه علائم آن عبارتند از :
✔️ مشکل یا درد به هنگام بلع✔️ درد زیر جناغ
✔️ عفونت‌های مکرر ریوی
✔️ بی اشتهایی
✔️ خشونت صدا
✔️ کاهش وزن سریع
✔️ خونریزی‌های پنهان گوارشی
✔️ استفراغ مخاط خون‌آلود
تشخیص
در صورت پیدایش دشواری بلع و یا علایم دیگر ارزیابی و تشخیص را می‌توان با آندوسکوپی و یا رادیوگرافی با باریم (ماده حاجب) انجام داد. مزیت آندوسکوپی این است که امکان نمونه برداری از تومور را میسر می‌نماید.برای تشخیص سرطان مری، ممکن است اقدامات زیر انجام شوند :
✔️ نمونه برداری از تومور✔️ عکسبرداری از دستگاه گوارش فوقانی (از جمله مری)
✔️ CT Scan
✔️ ازوفاگوسکوپی (با استفاده از یک نوع وسیله برای دیدن داخل مری که سر آن یک منبع نوری قرار دارد)
درمان
مهم ترین عامل در پیش بینی طول عمر بیماران که بر انتخاب روش درمان تأثیر می‌گذارد، مرحله تومور است.جراحی در مراحل اولیه مؤثر می‌باشد. به طور همزمان یا منحصراً می‌توان شیمی درمانی و پرتو درمانی را انجام داد. جراحی آندوسکوپیک با لیزر امکان پذیر است. در مراحل پیشرفته بیماری، جراحی جهت کمک به عبور غذا صورت می‌گیرد و درمان کننده نیست.
جراحی مری با روش لاپاراسکوپی
جراحان روش جدیدی را برای جراحی غیر تهاجمی مری ابداع کرده‌اند که مبتنی بر لاپاراسکوپی است. بر اساس مقاله‌ای که در نشریه انجمن جراحی آندوسکوپی اروپا عرضه شد، در روش معمول برداشتن مری با شیوه لاپاراسکوپی کل مری سر راه جراح قرار می‌گیرد و دسترسی به مری از پشت انجام می‌شود که در این روش رؤیت بافت‌ها و عروق خونی به سختی ممکن است و کم بودن فضای کار، جراحی را دشوار می‌کند.در روش جدید، مری از پایین به صورت قسمت به قسمت در دسترس قرار می‌گیرد و تا گردن ادامه پیدا می‌کند. همچنین در روش جدید فضای بیشتری در اختیار جراح قرار گرفته و به راحتی می‌تواند چسبندگی‌های بافتی را جدا کند. برداشتن مری در بعضی از آسیب‌ها از جمله سرطان مری انجام می‌شود. محققان امیدوارند استفاده از روش جدید به زودی در مراکز متعددی رواج یابد.
علل
اگر چه اکثر علل ناشناخته هستند اما سیگار کشیدن و استعمال سایر فرآورده های دخانی، تریاک کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی و نوشیدن چای داغ از عوامل بروز این سرطان است. از دیگر عوامل می‌توان مصرف ماهی دودی، اغذیه نمک سود مانند کلم شور و خیار شور به مقادیر زیاد در طی سال، ماهی شور، ترشی‌جات، سموم قارچ‌ها، کمبودهای ویتامینی، املاح و ترکیبات معدنی و شیمیایی و علل ناشناخته را نام برد.زمینه ژنتیکی، رژیم غذایی حاوی روغن جامد، قند و شکر، انواع شیرینی و دسر، نمک، نوشابه گازدار و کنسرو احتمال سرطان مری را افزایش می‌دهند. مصرف میوه، سبزی، زیتون، لبنیات کم چرب و ماهی با خطر کمتری برای ابتلا به سرطان مری همراه است. آشالازی، مری بارت، پرتوتابی، سن بالای ۴۰ سال، ریفلاکس و ... احتمال سرطان مری را بالا می‌برند.
اکثر سرطان‌های مری از خود مری آغاز می‌شوند اما در بعضی موارد سرطان از جای دیگر به مری گسترش می‌یابد.
سرطان مری ارثی نیست. در سیاه‌پوستان شایع‌تر از سفید‌پوستان است. در ایالات متحده حدود ۶ مورد جدید به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال شناخته می‌شود که یک تا دو درصد تمام مرگ و میرهای ناشی از بدخیمی‌ها را تشکیل می‌دهد. در مناطقی از آسیا از استان‌های شمالی چین تا کرانه‌های دریای خزر در ایران شیوع بیماری بیش از ۱۰۰ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. به طوری که ۲۰ درصد مرگ و میرهای ناشی از بدخیمی در اثر این سرطان است. مناطق یاد شده را اصطلاحاً کمربند سرطان مری می‌نامند.
عوامل افزایش دهنده خطر
✔️ سیگار کشیدن✔️ سوء مصرف الکل
✔️ سابقه وجود تومور در سر و گردن
✔️ بیماری سلیاک
✔️ فتق معده
✔️ تنگی مری
✔️ کمبود آهن
✔️ ترش کردن مزمن
پیشگیری
✔️ بهترین راه پیشگیری از سرطان مری، عدم استعمال دخانیات و پرهیز از تریاک، خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی و چای داغ و خوراکی‌های نمک سود است.✔️ افرادی که در بلع غذاهای جامد دچار مشکل باشند اما مایعات را به آسانی می‌توانند بخورند باید به پزشک مراجعه کنند.
✔️ در صورت بروز هر گونه اختلال گوارشی که بیش از ۵ روز طول بکشد، به پزشک مراجعه نمایید.
✔️ با توجه به شیوع مصرف ناس در استان خراسان یا برنج خواری در استان‌های گلستان، گیلان و مازندران و همچنین نوشیدن چای داغ در استان آذربایجان شرقی را می‌توان جزء علل بروز دومین سرطان شایع کشور در این مناطق برشمرد.
✔️ نتایج گروهی از پژوهشگران ژاپنی نشان داد بر اثر مصرف فراوان برنج، میزان ویتامین ۱B دریافتی، کاهش و قوام مخاط مری در بخش فوقانی دستگاه گوارش افزایش می‌یابد که این تغییرات در دراز مدت به نفع سرطان مری است.
عواقب مورد انتظار
این بیماری در حال حاضر علاج ناپذیر است. تشخیص زود هنگام و درمان تهاجمی تنها شانس بقای فرد به شمار می‌رود. در هر صورت، می‌توان علایم را رفع نمود یا تحت کنترل درآورد. تاکنون چند مورد سرطان مری وجود داشته که سرطان بدون هیچ دلیل مشخصی خوب شده است. تحقیقات در رابطه با علل و روش‌های درمانی این بیماری ادامه دارد بنابراین امید می‌رود که درمان‌های روز به روز بهتری ابداع شوند و نهایتاً بتوان این سرطان را معالجه نمود.عوارض احتمالی
اگر درمان فوراً آغاز نشود، سرطان مری سریعاً به ریه‌ها و کبد گسترش می‌یابد.
داروها
✔️ امکان دارد داروهای ضد درد یا مخدرها برای رفع درد تجویز شوند.✔️ آرام بخش‌ها برای کم کردن اضطراب
✔️ گاهی داروهای ضد سرطان
✔️ آنتی‌کولینرژیک‌ها یا مسدود کننده‌های کانال کلسیم برای اسپاسم (گرفتگی) مری
فعالیت
تا آنجا که می‌توانید فعالیت خود را حفظ کنید.رژیم غذایی
✔️ غذاهای نرم و مایعات. از خوردن شکلات، الکل و چربی پرهیز کنید.✔️ پیش از جراحی امکان دارد نیاز به حمایت مخصوص تغذیه‌ای وجود داشته باشد (گذاشتن لوله تغذیه در معده و دادن رژیم اختصاصی از این راه)
